Przepisy dotyczące raportowania śladu węglowego w transporcie są wciąż mało znane przewoźnikom drogowym, mimo że temat ten od dobrych kilku lat jest jednym z najistotniejszych w usilnie dążącej do bezemisyjności Unii Europejskiej. Zielony Ład, Fit For 55, ESG w transporcie – te 3 terminy przewijają się regularnie, gdy mowa o zrównoważonym rozwoju.
Zielony Ład i Fit For 55 – transport drogowy
Mimo że zainteresowanie polityką klimatyczną na arenie międzynarodowej było już dostrzegalne w latach 90. XX wieku, to właśnie Europejski Zielony Ład zapoczątkował dynamiczną transformację ekologiczną na kontynencie europejskim, kładąc ogromny nacisk na osiągnięcie określonych celów środowiskowych i zrównoważonego rozwoju. Do jednych z głównych należy ograniczenie o co najmniej 55% emisji gazów cieplarnianych do 2030 r., w porównaniu z ich poziomem z 1990 r. i osiągnięcie przez Europę neutralności klimatycznej do 2050 r.
A tam, gdzie pojawiają się tematy związane z polityką klimatyczną i energetyczną, tam też zawsze pojawia się temat transportu, który w znacznym stopniu przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych. Przedsiębiorstwa transportowe, w świetle obecnych regulacji, nie mogą dlatego, czy tego chcą, czy nie, pozostać obojętnymi na zachodzące zmiany.
Do realizacji założeń przyjętych w planie Europejskiego Zielonego Ładu ma przyczynić się m.in. Fit For 55. Transport drogowy miał już szansę, by zapoznać się z tym pakietem regulacji klimatycznych Unii Europejskiej, tłumaczonym jako „Gotowi na 55”. Obejmuje on m.in. aktualizację kilkunastu dyrektyw i rozporządzeń unijnych, niezbędną do osiągnięcia ambitnych, wyznaczonych Zielonym Ładem celów.
W branży transportowej odbywa się to przede wszystkim w drodze stopniowego redukowania emisji CO2 przez nowe samochody – nie tylko ciężarowe, ale i osobowe oraz wprowadzania różnego rodzaju „sankcji” na posiadaczy starszych, a przez to i mniej ekologicznych pojazdów. W przypadku samochodów dostawczych, od 2030 r. emisja ta ma być mniejsza o około 30% w porównaniu z 2021 r. Od 2035 r. celem jest natomiast całkowita bezemisyjność dla nowych pojazdów.
ESG w transporcie
ESG w transporcie to kolejny termin związany z polityką klimatyczną Unii Europejskiej, który powinien mieścić się w kręgu zainteresowań przewoźników drogowych – i to nie tylko największych, ale i tych mniejszych, ponieważ wkrótce nowe obowiązki wynikające z ESG w transporcie i raportowania CO2 przez przewoźników dotkną sporą część firm transportowych.
ESG to akronim od: Environmental, Social, and Governance, co w tłumaczeniu odnosi się do zestawu kryteriów pozafinansowych, branych pod uwagę przez klientów, inwestorów oraz inne firmy przy podejmowaniu decyzji biznesowych:
- E – kwestie środowiskowe, czyli to, jaki firma transportowa wywiera wpływ na środowisko i jakie działania podejmuje, aby go zminimalizować. To m.in. pomiar emisji CO2 czy sposób gospodarowania odpadami.
- S – odpowiedzialność społeczna, czyli relacje firmy z pracownikami, kontrahentami, klientami.
- G – ład korporacyjny, czylietyka przedsiębiorstwa i przywództwo, sposoby zarządzania.
Obowiązek raportowania CO2 przez przewoźników
ESG w transporcie to nie tylko ładnie brzmiące terminy. W ramach Pakietu Fit For 55 14 grudnia 2022 r. zatwierdzona została dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2022/2464 w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, która weszła w życie w 2023 r.
Ważne: Jest to tzw. dyrektywa CSRD, wprowadzająca nowe, ujednolicone według standardów europejskich (tzw. ESRS) obowiązki w zakresie sprawozdawczości i raportowania. Obejmują one wspomniane powyżej kwestie środowiskowe, w tym obowiązek raportowania śladu węglowego, a także kwestie społeczne i dotyczące ładu korporacyjnego.
W pierwszej kolejności nowym wymaganiom muszą sprostać największe jednostki, ale z biegiem czasu raporty o informacjach niefinansowych będą musiały przygotowywać także średnie i mniejsze firmy – jednak w uproszczonej formie oraz z dłuższymi terminami. Specjalne, uproszczone procedury w zakresie obowiązków sprawozdawczych dla MŚP mają zostać przedstawione w 2026 r.
Raportowanie CO2 przewoźnicy – kogo dokładnie dotyczy ten obowiązek i od kiedy obowiązuje?
Wdrażanie obowiązku sprawozdawczości i raportowania odbywa się etapami. Pierwszy z nich przypada na bieżący, 2025 r.
- W 2025 r. obowiązek raportowania, obejmujący 2024 r., spoczywa na największych organizacjach zatrudniających co najmniej 500 pracowników, które podlegały uprzednio pod NFRD (dyrektywę, która została zastąpiona dyrektywą CSRD) oraz których bilans przekracza 20 mln euro lub obrót netto jest wyższy niż 40 mln euro,
- W 2026 r. obowiązek raportowania za 2025 r. będzie spoczywać na dużych podmiotach niepodlegających wcześniej pod dyrektywę NFRD, zatrudniających ponad 250 osób, z bilansem większym niż 25 mln euro lub obrotem netto przekraczającym 50 mln euro,
- W 2027 r. obowiązek raportowania za 2026 r. dotknie notowane na rynku regulowanym MŚP, zatrudniające ponad 10 pracowników, z bilansem wyższym niż 350 tys. euro (z wyjątkiem mikroprzedsiębiorstw) lub rocznymi przychodami powyżej 700 tys. euro,
- W 2029 r. obowiązek raportowania za 2028 r. zostanie rozciągnięty na niektóre polskie jednostki zależne i oddziały, których jednostka dominująca najwyższego szczebla bądź jednostka samodzielna nie należy do EOG, z obrotem netto osiąganym w Unii większym niż 150 mln euro, a dla oddziału w Unii – dochodem powyżej 40 mln euro.
Co podlega raportowaniu w ramach ESG w transporcie?
Duże jednostki oraz małe i średnie jednostki, z wyjątkiem mikrojednostek, w sporządzanych sprawozdaniach powinny zawierać informacje niezbędne do zrozumienia ich wpływu na kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem oraz tego, w jaki sposób kwestie te wpływają na ich rozwój, wyniki i sytuację.
Takich informacji dostarcza m.in.:
- krótki opis modelu biznesowego i strategii biznesowej,
- opis polityk w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem,
- opis określonych w czasie i ustanowionych przez jednostkę celów dotyczących kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem, w tym w stosownych przypadkach bezwzględnych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych co najmniej na lata 2030 i 2050.
Jak przygotować się na ESG w transporcie?
Polityka klimatyczna to nie tylko dyrektywa CSRD. To również m.in. „taksonomia”, uregulowana w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, oraz rozporządzeniach uzupełniających, jak rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 2021/2139 z dnia 4 czerwca 2021 r.
Taksonomia zawiera wymogi przyporządkowane dla poszczególnych rodzajów działalności, które powinny zostać spełnione, by móc uznać, że firma rozwija się w sposób zrównoważony. Stosuje się do tego kody NACE (czterocyfrowa hierarchiczna klasyfikacja działalności gospodarczej), gdzie transportowi drogowemu towarów odpowiada kod NACE: H49.4.1, H53.10, H53.20 i N77.12.
Zgodnie z rozporządzeniem uzupełniającym nr 2021/2139, w przypadku transportu drogowego będzie można uznać, że istotny wkład w łagodzenie klimatu ma m.in. dysponowanie pojazdami należącymi do kategorii N1 generującymi zerowe emisje bezpośrednie CO2 (w spalinach) lub pojazdami kategorii N2 i N3 o maksymalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony, będącymi „bezemisyjnymi pojazdami ciężkimi”.
Taksonomie omówione powyżej to tylko punkt wyjścia. W rzeczywistości przygotowanie się do raportowania śladu węglowego oraz innych kwestii środowiskowych wymaga szerokiego, dogłębnego rozeznania się w przepisach unijnych i krajowych oraz nowego, przyszłościowego spojrzenia na prowadzoną działalność, wraz z jednoczesną analizą dotychczas podejmowanych działań.
Co grozi za brak raportu ESG w transporcie?
W Polsce kwestię tę reguluje ustawa o rachunkowości. Jak wynika z art. 79 pkt 1a), kto wbrew obowiązkowi nie poddaje sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju lub sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju grupy kapitałowej atestacji przez biegłego rewidenta uprawnionego do takiej atestacji, a także nie składa we właściwym rejestrze sądowym odpowiednich sprawozdań w tym przedmiocie, podlega karze grzywny lub ograniczenia wolności.
Źródła:
https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/fit-for-55
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl
https://gs1pl.org/app/uploads/2024/12/ESG-w-TSL.-Jestesmy-gotowi-GS1.pdf
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R2139
